مفاهیم پایه فناوری اطلاعات(مخصوص آزمون های استخدامی)

زمان مطالعه: 8 دقیقه

مفاهیم پایه فناوری اطلاعات

1.  رایانه (Computer):
   دستگاهی دارای حافظه و قابل برنامه ریزی است که قادر است عملیات ریاضی و منطقی را با سرعت بالا انجام داده و نتیجه را ارایه نماید. به عبارت دیگر رایانه دستگاهی است که بتواند سه عمل زیر را انجام دهد.
   دریافت داده
   پردازش داده
   اعلام نتیجه پردازش(اطلاعات)
2. سیستم (System):
   به مجموعه عناصر واجزای مرتبط به هم که برای رسیدن به یک هدف خاص با یکدیگر کار می کنند، سیستم یا سامانه یا نظام می گویند. هر سیستم دارای ۳ بخش اصلی است.
   ورودی
   عملیات
   خروجی

3. داده(Data):

   مجموعه دانستنی هایی هستند که سیستم رایانه ای روی آن پردازش انجام می دهد تا نتیجه مورد نظر حاصل شود. مثلا مشخصات کارمندان در یک سیستم حقوق و دستمزد، نوعی داده است.

4. پردازش(process):
   مجموعه اعمالی که به روی داده ها انجام می گیرد تا هدف سیستم بدست آید، پردازش (process) نامیده می شود.
   پردازش میتواند به صورت های زیر باشد:
   بسیار ساده(مانند:جمع کردن دو داده)
   پیچیده(مانند: محاسبه حقوق کارمندان)
   بسیار پیچیده (مانند: تحلیل عکس های ماهواره ای هواشناسی)

5.  اطلاعات(information):

   حاصل پردازش داده ها را اطلاعات (information) می گوییم. به عبارت ساده تر خروجی یک سیستم رایانه ای، اطلاعات محسوب می شود. مثلا در سیستم حقوق و دستمزد، فیش حقوقی کارمندان، اطلاعات محسوب می شود.

1. به طور کلی هر کامپیوتر دارای سه جنبه متفاوت می باشد که در ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با هم هستند. این سه جنبه شامل:
   سخت افزاری کامپیوتر (Hardware)
   نرم افزاری کامپیوتر (Software) و
   میان افزاری (firmware) است.
2.  سخت افزار کامپیوتر (Computer Hardware)
   به کلیه ی اجزای فیزیکی و قابل لمس رایانه، سخت افزار کامپیوتر گفته می شود. سخت افزار رایانه، مجموعه ای از قطعات و مدارهای الکترونیکی و مکانیکی است.

 

• نرم افزار (Software):

به کلیه برنامه ها و دستور العمل هایی که برای ارتباط با رایانه و استفاده از آن به کار می رود نرم افزار گفته می شود. رایانه یک ماشین الکترونیکی – مکانیکی است که به تنهایی قادر به انجام هیچ عملی نیست و فقط به وسیله ی دستور العمل ها و فرمان هایی که انسان به آن می دهد کار می کند. نرم افزار رایانه از لحاظ فیزیکی قابل لمس و مشاهده نیست.
هر نرم افزار به منظور کار مشخصی ساخته می شود.

 

• میان افزار(Firmware):
  ترکیبی از نرم افزار و سخت افزار. Firmware ترکیبی از کدهای برنامه، حافظه دائمی سیستم و داده هایی است که درون آنها ذخیره شده اند.
• ‌ انواع نرم افزارها:
  ۱. کاربردی
  ۲. سیستمی
• نرم افزارهای کاربردی:
  برای رفع نیاز کاربران تهیه شده و بسیار متنوع اند مثل واژه پرداز، اکسل، پست الکترونیک و …
•  نرم افزارهای سیستمی:
  مدیریت سیستم را به صورت کلی یا جزئی بر عهده دارند. مدیریت عملیات سخت افزار، تنظیم سرعتهای دریافت و ارسال داده ها بین سخت افزارهای داخلی و خارجی ارائه امکانات مختلف، از وظایف نرم افزارهای سیستمی است.

• انواع نرم افزارهای سیستمی

  ۱. سیستم عامل(operating system)

  ۲. نرم افزارهای سودمند سخت افزاری (hardware utilities)
  ۳.نرم افزار مترجم(compiler)

• سیستم عامل(os):
  رابط بین کاربر و سخت افزار است که وظیفه مدیریت دیسک سخت، مدیریت حافظه، اختصاص حافظه اصلی به برنامه های کاربردی، ایجاد محیط های مناسب برای کار کاربران و دادن پیغام های مناسب در صورت بروز خطا را بر عهده دارد
• انواع سیستم عامل:
• از لحاظ تعداد کاربران:
  ۱. تک کاربره
  ۲. چند کاربره
• از لحاظ اجرای برنامه در یک زمان:
  ۱‌. یک برنامه ای
  ۲. چند برنامه ای
• از لحاظ محیط کار و رابط کاربر:
  ۱. متنی
  ۲. گرافیکی

 

• اجزای اصلی رایانه های شخصی

  ۱) واحد پردازشگر مرکزی(cpu)

  ۲) حافظه(memory)
  ۳) واحد ورودی(input unit)
  ۴) واحد خروجی(output unit)

•  CPU:
  اصلیترین و مهمترین بخش رایانه که عملیات پردازشی، کنترلی، منطقی و ریاضی را برعهده دارد و دارای ۴ قسمت مهم زیر است

‌ ۱) واحد محاسبه و منطق(ALU):
برای انجام عملیات محاسباتی، منطقی و مقایسه داده ها

 ۲) واحد کنترل(CU):
برای کنترل واحدهای ورودی و خروجی و کنترل CPU

‌ ۳) حافظه ثبات(register):
واحد های کوچک حافظه برای نگهداری سریع و موقت نتایج در cpu

 ۴) حافظه پنهان(cache):
حافظه ای با سرعت بسیار زیاد برای بهبود کارایی cpu

 سرعت CPU برحسب MHZ یا GHZ میباشد.

در مدل های جدیدتر، چند CPU را در یک CPU قرار می دهند و آن را هسته می نامند که هسته ها دستورالعمل ها را به صورت موازی انجام می دهند.

•  انواع حافظه:

  ۱) حافظه اصلی(main memory)

  ۲) حافظه جانبی(secondary memory یا storage device)

⭐️در حالت کلی، هر برنامه برای اجرا ابتدا در حافظه اصلی قرار می گیرد. سپس توسط cpu اجرا می شود و در نهایت اطلاعات تولید شده برای نگهداری دائمی روی حافظه جانبی ذخیره می شوند.

⭐️ انواع حافظه های اصلی

⭐️ ۱)RAM:
حافظه ای بسیار سریع، که هم خواندنی و هم نوشتنی است و با خاموش شدن رایانه، اطلاعاتش از بین می روند. این نوع حافظه، اطلاعات را در اولین خانه در دسترس ثبت می کند(به جای مرور کل خانه ها)

⭐️ ۲)ROM:
حافظه ای است فقط خواندنی که اطلاعات آن، فقط یکبار توسط شرکت سازنده نوشته میشود و قابل تغییر نیست. با قطع برق، اطلاعات آن پاک نمی شود.

⭐️ Cache:
حافظه ای است با سرعت و قیمت بالا که بین حافظه اصلی(RAM) و cpu قرار می گیرد و حافظه کمی دارد

⭐️ انواع حافظه:

۱) حافظه اصلی(main memory)

۲) حافظه جانبی(secondary memory یا storage device)

‌⭐️در حالت کلی، هر برنامه برای اجرا ابتدا در حافظه اصلی قرار می گیرد. سپس توسط cpu اجرا می شود و در نهایت اطلاعات تولید شده برای نگهداری دائمی روی حافظه جانبی ذخیره می شوند.

‌⭐️ انواع حافظه های اصلی👇👇

⭐️ ۱)RAM:

حافظه ای بسیار سریع، که هم خواندنی و هم نوشتنی است و با خاموش شدن رایانه، اطلاعاتش از بین می روند. این نوع حافظه، اطلاعات را در اولین خانه در دسترس ثبت می کند(به جای مرور کل خانه ها)

⭐️ ۲)ROM:

حافظه ای است فقط خواندنی که اطلاعات آن، فقط یکبار توسط شرکت سازنده نوشته میشود و قابل تغییر نیست. با قطع برق، اطلاعات آن پاک نمی شود.

⭐️ Cache:

حافظه ای است با سرعت و قیمت بالا که بین حافظه اصلی(RAM) و cpu قرار می گیرد و حافظه کمی دارد

⭐️ رسانه ذخیره سازی(storage media):

محل اصلی ذخیره اطلاعات که دارای ظرفیت بالا برای ذخیره و امکان انتقال اطلاعات از رایانه ای به رایانه دیگر می باشند

⭐️ انواع رسانه های ذخیره سازی:

⭐️ ۱) دیسک سخت(HDD)

⭐️ ۲)فلش دیسک یا حافظه فلش(Flash memory)

⭐️ ۳) کارت حافظه (Memory card)

⭐️ ۴)دیسک فشرده(CD) که با اشعه قرمز کار می کنند.

⭐️ ۵) دیسک ویدئویی دیجیتال(DVD) که با اشعه قرمز کار می کنند.

⭐️ ۶) دیسک اشعه آبی(BD یا blue ray disk) که با اشعه آبی کار می کنند.

⭐️ ترتیب سرعت دسترسی حافظه ها:

1) CACHE

2) RAM

3) ROM=SSD

4) MEMORY CARD=FLASH DISK=HARD DISK

5) CD-ROM=DVD=BLUE RAY

⭐️HARD DISK: بیشترین ظرفیت

⭐️ ROM: کمترین ظرفیت

⭐️ دستيابي به داده هاي حافظه :
يكي از ويژگي ‏هاي اساسي حافظه ها، روش هاي دستيابي به واحدهاي داده است. در واقع هر حافظه براساس فناوري توليد و اجزاي تشكيل دهنده‏ ی آن، شيوه ی خاصي براي دسترسي به خانه هایش دارد.

‌⭐️ تعدادي از روش های دستیابی به حافظه عبارتند از:
۱) دستيابي ترتيبي
۲) دستيابي مستقيم
۳) دستيابي تصادفي
۴) دستيابي انجمني

‌⭐️ دستيابي ترتيبي:
در اين روش ساختار ذخيره سازي داده‏ ها در حافظه به گونه‏ اي است كه براي دستيابي به هر سلول از حافظه، بايد از خانه هاي مختلفي كه قبل از سلول داده ‏ی مورد نظر است، عبور كرده و بعد از رسيدن به سلول مربوط، داده را از آن خواند يا در آن نوشت. در اين روش حافظه به صورت واحدهايي از داده كه به آن “ركورد داده” گويند، سازماندهي ميشود.

⭐️دستيابي مستقيم:
در اين روش، حافظه به صورت بلوك هايي از داده سازماندهي ميشود. هر بلوك شامل چند بايت است كه داراي آدرس منحصر به فرد است. براي دستيابي به داده ‏ی مورد نظر فقط بايد به بلوكي كه داده در آن واقع است، مراجعه كرد و در آن بلوك، داده به صورت ترتيبي بازيابي مي شود و نيازي به پيمودن كل حافظه ی ماقبل داده ی مورد نظر نيست.

⭐️ دستيابي تصادفی:
فناوري ساخت حافظه هايی با دستيابی تصادفی به سيستم اين اجازه را مي دهد تا براي هر بايت از حافظه يك آدرس منحصر به فرد در نظر بگيرد. در اين حافظه روش ذخيره سازي داده به گونه اي است كه بتوان بدون نياز به عبور از بخش هاي مختلف حافظه، هر سلول آن را خواند يا نوشت. با توجه به آدرس منحصر به فردي كه به هر مكاني از حافظه داده میشود، مي توان به مكان مورد نظر به طور مستقيم دسترسي پيدا كرد. به همين دليل هر مكاني از حافظه را مي توان به طور تصادفي انتخاب کرد و به آن يك آدرس منحصر به فرد داد و براساس همان آدرس، به داده‏ هاي آن دسترسي پيدا كرد. با توجه به شيوه ی آدرس دهي اين حافظه ها، زمان دستيابي به هر مكان از حافظه، مستقل از محل قرار گرفتن داده در حافظه است و زمان ثابتي دارد. در اين روش، زمان دستيابی به خانه هاي حافظه كمتر از دستيابي ترتيبي و دستيابي مستقيم است.

⭐️ دستيابي انجمني:
اين دستيابي مانند دستيابي تصادفي است با اين تفاوت كه در آن هر مكان از حافظه به طور كامل براساس آدرس آن دستيابي نميشود و براي دسترسي به خانه ‏هاي اين حافظه، محتواي آن نيز بررسي مي گردد. در اين نوع حافظه نيز دسترسي به هر مكان از حافظه، مدت زمان ثابتي دارد و کمتر از زمان دستيابي تصادفي است. حافظه هاي نهان (cash) از اين نوع هستند.

‌⭐️ حافظه فرار (Volatile memory):
به نوعی از حافظه‌های رایانه‌ای گفته می‌شود که برای نگه‌داری و حفظ داده‌های ذخیره شده، نیازمند برقرار ماندن الکتریسیته هستند.

⭐️حافظه‌های غیرفرار (Non-Volatile memory):

حافظه‌هایی که قادر هستند حتی پس از قطع جریان الکتریسیته و خاموشی دستگاه، داده‌های ذخیره شده روی خود را حفظ کنند.

‌⭐️ از مشهورترین حافظه‌های Volatile می‌توان به اغلب حافظه‌های با دسترسی تصادفی (RAM) اشاره نمود.

⭐️حافظه‌های فقط خواندنی (ROM)، رسانه‌های ذخیره سازی رایانه‌ای نظیر (هارددیسک، درایو حالت جامد، فلاپی دیسک)، دیسک‌های نوری، نوارهای مغناطیسی و حتی فلش درایوهای USB از جمله حافظه‌های غیرفرار به شمار می‌روند

⭐️ظرفیت حافظه بر حسب بایت اندازه گیری می شود‌. هر بایت Byte از 8 بیت bit تشکیل شده است‌.

⭐️نکته :کوچکترین واحد حافظه که قابل آدرس دهی باشد بایت است و اگر قابل آدرس دهی نباشد، بیت خواهد بود .

⭐️کوچکترین واحد حافظه که بصورت 0 و 1 (دودویی یا باینری) باشد، بیت می باشد.

⭐️به 2 بایت یا 16 بیت حافظه، کلمه یا word گفته می شود.

⭐️واحد حافظه بشرح ذیل می باشد:

⭐️ کیلوبایت: 1KB معادل 1024 بایت است.

⭐️مگابایت: 1MB معادل 1024 کیلوبایت است .

⭐️ گیگابایت: 1GB معادل 1024 مگابایت است .

🐬 1 byte = 8 bit

🐬 1 KB = 1024 byte=2^10B

🐬 1 MB = 1024 KB=1024 * 1024 BYTE=2^20B

🐬 1 GB = 1024 MB = 1024 * 1024 * 1024 BYTE=2^30B

🐬 1TB= 2^40B=
هر 1024 گیگابایت برابر 1 ترابایت است

⭐️سخت افزار های زیر در داخل کامپیوتر (کیس) قرار میگیرند :

• Motherboard یا مادربورد
• Central Processing Unit یا CPU
• Random Access Memory یا RAM
• Power Supply
• Video Card
• Hard Drive
• Solid-State Drive
• Optical Drive(مانند DVD CD BD Drive)
• Card Reader ( مانند SD ، CF و … )

⭐️ نکات مربوط به صفحه نمایش:
کوچکترین نقطه روی صفحه نمایش، پیکسل (pixel) یا نقطه نامیده می شود
به میزان تراکم پیکسلها، وضوح صفحه نمایش(screen resolution) گفته می شود
صفحه نمایش ها را در اندازه های ۱۱ تا ۲۴ اینچ می سازند
میزان وضوح صفحه نمایش ها از ۸۰۰ پیکسل افقی در ۶۰۰ پیکسل عمودی تا ۱۲۸۰ پیکسل افقی تا ۱۰۲۴ پیکسل عمودی می باشد

⭐️ انواع صفحه نمایش(VDU):

1. لامپ اشعه کاتدی(CRT)
2. کریستال مایع(LCD)
3. دیود نوری(LED)
4. پلاسمای گازی(GAS PLASMA DISPLAY)

⭐️ نکات مربوط به صفحه کلید:
تعداد کلید ها: بین ۱۰۱ تا ۱۰۴
بر اساس آرایش QWERTY از سمت چپ به راست چیده می شوند
کلیدهای ردیف بالا function keys نامیده می شوند.

⭐️ انواع چاپگرها:
۱) ضربه ای مثل چاپگرهای سوزنی
۲) غیر ضربه ای مانند چاپگرهای لیزری یا جوهرافشان

⭐️ ترتیب سرعت و کیفیت چاپگرها:

1. لیزری
2. جوهرافشان
3. سوزنی(نقطه ای)

⭐️ به مخزن جوهر چاپگرهای لیزری، تونر(Toner) گفته می شود

⭐️به مخزن جوهر چاپگرهای جوهر افشان نیز کاتریج گفته می شود

 انواع دستگاه های ورودی کامپیوترها:

1. صفحه کلید
2. ماوس
3. صفحه نمایش لمسی
4. قلم نوری
5. جوی استیک
6. لوح لمسی
7. اسکنر
8. دیسک گردان
9. میکروفن
10. دوربین دیجیتال
11. Web cam
12. track ball

 انواع وسایل خروجی کامپیوتر ها:

1. صفحه ی نمایش (Monitor
2. چاپگر(Printer)
3. رسام (Plotter)
4. بلند گو و گوشی (Speaker & Head phone)

 دستگاههای ورودی_خروجی:

1. هدست
2. چاپگر چندکاره
3. صفحه نمایش لمسی
4. تخته هوشمند
5. فکس
6. مودم

 انواع رایانه ها:

 Super computer: ابر کامپیوتر
 Main frame computer: کامپیوترهای بزرگ
 Mini computer: کامپیوترهای کوچک
 Micro computer: ریز رایانه

 انواع ریز رایانه ها:

 Pc(personal computer): کامپیوتر شخصی
 Desk top:رومیزی
 Laptop:لپ تاپ
 Palm top: کامپیوتر جیبی
 Mobile: موبایل
 smart phone : گوشی و موبایل هوشمند

⭐️ Freeware و Shareware:
هر دو به برنامه ها یا نرم افزارهایی گفته می شود شما می توانید بدون پرداخت هیچگونه هزینه ای از اینترنت دانلود کنید و از انها استفاده کنید. اما به هر حال Freeware ها با Share ها تفاوت دارند ، شما می توانید از freeware ها بدون محدودیت زمانی و برای همیشه استفاده کنید در صورتیکه Shareware ها را فقط می توانید برای مدت زمان محدودی برای آزمایش و تست استفاده کنید که این زمان استفاده معمولا 30 روز است.

 برخی کلمات اختصاری و مورد نیاز:

IT ☞ information technology
IS ☞ information system
MIS ☞ managment information services
CPU ☞ central processing unit
RAM ☞ Random access memory
ROM ☞ read only memory
ALU ☞ arithmetic logic unit
CU ☞ control unit
HDD ☞ hard disk drive
VDU ☞ visual display unit
CRT ☞ cathod ray tube
Lcd ☞ liquid crystal display